ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ 1919-1922: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Ο πόλεμος στη Μικρά Ασία, στην ουρά του Α’ Παγκοσμίου πολέμου κράτησε τρία χρόνια και τρεις περίπου μήνες. Ξεκίνησε στις 2 Μαΐου 1919 με την αποβίβαση των πρώτων ελληνικών στρατιωτικών τμημάτων στις προκυμαίες της Σμύρνης. Τελείωσε στις 5 Σεπτεμβρίου του 1922, όταν τα τελευταία υπολείμματα της ελληνικής στρατιάς επιβιβάστηκαν στα πλοία, στο μικρό λιμάνι του Τσεσμέ για να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα. Ή μήπως δεν τελείωσε τότε. Πολλούς μήνες μετά έρχονταν από τη Μικρά Ασία τα καράβια με τους πρόσφυγες συναντώντας στο πέλαγος άλλα καράβια με άλλους πρόσφυγες στην αντίθετη, όμως, πορεία. Χρόνια μετά γύριζαν οι αιχμάλωτοι, εμφανίζονταν οι αγνοούμενοι, βρίσκονταν οι από καιρό χαμένοι σε κάποια πόλη της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Γαλλίας, των ΗΠΑ.
Ήταν ένας πόλεμος αιματηρός από την πρώτη στιγμή, αιματηρός ως την τελευταία. Πόλεμος προσδιορισμού ορίων ανάμεσα σε δύο ιστορικούς λαούς, ταυτόχρονα ανάμεσα σε δύο κόσμους. Ανήκε στους πολέμους μιας εποχής που ταύτισε την έννοια του αμάχου με την αντίστοιχη του πολεμιστή: και οι δύο κατηγορίες ανθρώπων ήταν εξίσου αναλώσιμες. Ήταν μια αναμέτρηση που ερχόταν από τα βάθη της ιστορίας, από τον πόλεμο της Τροίας και του Ομήρου όταν, και τότε, οι κάτοικοι του Αιγαίου και της Ελλάδας επιχειρούσαν να ανοίξουν τις πύλες τής πολλά υποσχόμενης ανατολής. Ήταν ταυτόχρονα μια αναμέτρηση σύγχρονη, επαναστατική, από εκείνες που κτίζουν τα σύγχρονα έθνη-κράτη και που χωρίζουν τα συμφέροντα αντίπαλων οικονομικά χώρων.
Εκατομμύρια άνθρωποι έζησαν από κοντά αυτόν τον πόλεμο, υπέστησαν τα βάσανά του, είδαν τη δυστυχία που τον ακολουθούσε, το θανατικό, τη φωτιά, την καταστροφή. Είδαν με τα μάτια τους σκηνές άγριες έξω από κάθε τι το συνηθισμένο και το πρέπον σε μια ανθρώπινη ζωή. Τα μάτια τους έσβησαν με το πέρασμα του χρόνου, οι πόνοι τους θεραπεύτηκαν ή ξεχάστηκαν, η φρίκη ξεπεράστηκε. Τελικά όλα έγιναν ιστορία, με την έννοια την παλιά, εκείνη της από μακριά ενατένισης των ανθρώπινων υποθέσεων, των επιτευγμάτων, των συγκρούσεων, των καταστροφών.