ΡΙΖΙΤΙΚΑ - ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Το δημοτικό τραγούδι, ως ποίηση και μελωδία, αποτελεί το πιο εκφραστικό μέσο εξωτερίκευσης της χαράς και της ελπίδας, τον πόνου και της απογοήτευσης, της συγκίνησης και της αισιοδοξίας αλλά και του στοχασμού και της βιοσοφίας του ανθρώπου. Δεν είναι όμως μόνο ο άνθρωπος το θέμα του τραγουδιού. Παράλληλα με αυτόν ζώα, πουλιά, δέντρα, βουνά, ήλιος και αστέρια, ουρανός και άνεμοι παρουσιάζονται ανθρωπομορφικά να συζητούν, να κρίνουν, να αποκαλύπτουν μυστικά, με εικόνες ιδιαίτερης πλαστικότητας και εξαίσιου κάλλους, τόσον ως προς τον αισθητό όσον και τον ιδεατό κόσμο. [...]
Στην Κρήτη ειδικότερα, ανθούν ως ποίηση και κυριαρχούν ως τραγούδι οι μαντινάδες, τα γνωστά στον ευρύτερο αιγαιοπελαγίτικο χώρο δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα, με περιεχόμενο κυρίως ερωτικό, αλλά και γνωμικό, σατιρικό κλπ.
Παράλληλα, στη Μεγαλόνησο κυκλούνται και αντιπροσωπευτικές παραλλαγές, με τοπική γλωσσική ένδυση, που αναφέρονται σε όλα σχεδόν τα γνωστά και στον άλλον ελληνικό κόσμο τραγούδια: ακριτικά, ιστορικά, παραλογές, παιδικά, θρησκευτικά κλπ.
Ως τα κυρίως όμως δημοτικά τραγούδια της Κρήτης θεωρούνται τα λεγόμενα ριζίτικα, αυτά που επιχωριάζουν στη Δυτική Κρήτη και ειδικότερα στις περιοχές γύρω από τις ρίζες, τις υπώρειες των Λευκών Ορέων (Μαδάρες).
Πολλές είναι εξάλλου και στην Κρήτη οι ρίμες, οι πολύστιχες, κυρίως σε δεκαπεντασύλλαβους και αυτές ομοιοκατάληκτους όμως στίχους, ποιητικές συνθέσεις, οι οποίες περιγράφουν ιστορικά γεγονότα, εξυμνούν κλέα ανδρών, ή αναφέρονται σε περιστατικά και γεγονότα της σύγχρονης τους κοινωνίας.
Τον ποιητικό αυτόν πλούτο της Κρήτης άρχισε πριν από πολλά χρόνια να καταγράφει και να επεξεργάζεται ο Γιάννης Παυλάκης, γέννημα και θρέμμα της Νεάπολης, της γραφικής κωμόπολης του νομού Λασιθίου, με έντονη παραδοσιακή ζωή. [...] Η πολύχρονη συλλεκτική προσπάθεια του Παυλάκη γύρω από την ποιητική δημιουργία της Κρήτης, παράλληλα με την επιστημονική επεξεργασία του υλικού αυτού, έδωσε πλούσιους καρπούς. Έτσι το 1994 κυκλοφόρησαν "Οι Μαντινάδες. [...] Ολοκληρώνοντας