ΩΓΥΓΙΑ Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ - ΤΟΜΟΣ: 3

Στον τρίτο τόμο της Ωγυγίας, ο Αθ. Σταγειρίτης εξετάζει την παραγωγή των θείων ονομάτων, την αλληγορική τους σημασία, την ιστορία τους, τη λατρεία τους, τα επίθετα και ό,τι άλλο μπορεί να συμβάλει στην κατανόηση των αιτίων και λόγων που λάτρευαν κάθε θεό.
Λέγει χαρακτηριστικά: "Στην Ελλάδα θεωρείται ότι ο πρώτος που καθιέρωσε τις τελετές αυτές ήταν ο ιερός ποιητής Ορφέας. Εγκαθιδρύθηκαν πρώτα στη Σαμοθράκη και από εκεί τα έφερε ο Μελάμπους στην Αργολίδα, ο Μουσαίος στην Αθήνα και ο Τροφώνιος στη Βοιωτία, όπως πιστεύουν ορισμένοι. Οι μυστηριακές τελετές ήσαν ταυτόσημες, έχοντας μιάν αρχή και ένα σκοπό αλλά ανάλογα με τις περιστάσεις ανάγονταν σε διαφορετικά ονόματα και τελούνταν σε διαφορετικές εποχές και τόπους, όπως για παράδειγμα, ο Διόδωρος λέγει ότι στην Κρήτη γιορτάζονταν φανερά τα παλαιότερα χρόνια. Θεωρείται ότι η σύσταση των μυστηρίων αποτελεί και την αρχή των τεχνών, του πολιτισμού και του καλλωπισμού της Ελλάδας, καθώς οι αρχαιότεροι εφευρέτες της μεταλλουργίας ήσαν οι Κύκλωπες στη Λήμνο, οι Κάβειροι στη Σαμοθράκη, οι Κουρήτες, οι Ιδαίοι Δάκτυλοι και οι Τελχίνες στην Κρήτη και έτσι φαίνεται ότι ο πολιτισμός της Ελλάδας άρχισε από τα νησιά. Κατόπιν, ιδρύοντας τις τελετές και τις γιορτές, προήγαγαν τις τέχνες, την κοινωνία και τον πολιτισμό. Ο σεβασμός προς το θείο ήταν αίτιο άμιλλας για την φιλοτέχνηση αγαλμάτων, την οικοδόμηση ναών, την κατασκευή ιερών σκευών και άλλων παρομοίων, έτσι ώστε η θρησκεία έγινε η μητέρα και τροφός των τεχνών, της εξημέρωσης της κοινωνίας και των ανθρωπίνων ηθών, καθώς και όλων όσων αφορούν την ευδαιμονία των ανθρώπων."

Η παρούσα έκδοση είναι η απόδοση σε απλή νεοελληνική με επιμελή διασαφήνιση και λεπτομερή αποδελτίωση των Ελλήνων και Ευρωπαίων συγγραφέων που παρατίθενται στις πάνω από δυόμισυ χιλιάδες βιβλιογραφικές υποσημειώσεις. Επίσης, αναφέρονται πληροφορίες γι' αυτούς και τα έργα τους που λείπουν από την αρχική έκδοση.