Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΑ ΟΡΕΙΝΑ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΡΡΑΚΟΥ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ (17ΟΣ-20ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ)

Η Ήπειρος, ένα από τα φτωχότερα μέρη της ευρωπαϊκής ηπείρου, γνώρισε κατά τα χρόνια της τουρκοκρατίας μεγάλη ανάπτυξη, τόσο στον οικονομικό όσο και στον πολιτιστικό τομέα. Καταλύτης της εξέλιξης αυτής υπήρξε η παιδεία, που διαμόρφωσε το κατάλληλο πλαίσιο στο οποίο έδρασαν οι διάφορες κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, ώστε να καταφέρουν να μεγαλουργήσουν. Σε χρόνους που όλη η χώρα στέναζε κάτω από τον τουρκικό ζυγό η Ήπειρος και ιδιαίτερα η περιοχή των Ιωαννίνων αποτέλεσαν τη φωτεινή εξαίρεση. Η ανάπτυξή τους ήταν πάρα πολύ μεγάλη, τόσο ώστε τα Ιωάννινα να καταστούν πληθυσμιακά η δεύτερη πόλη της σκλαβωμένης χώρας, μετά τη Θεσσαλονίκη, ενώ παράλληλα αποτέλεσαν το κέντρο στο οποίο διασταυρώνονταν οι δρόμοι του εμπορίου.
Στο πλαίσιο αυτό κάποια, ορεινά κατά κύριο λόγο, χωριά ανέπτυξαν μεγάλη εμπορική δραστηριότητα η οποία συνεπέφερε και την πνευματική αναγέννηση του τόπου. Οι δραστηριότητες ήταν ποικίλες. Από την εριουργία, την τυροκομία, την ασημουργία, την ξυλογλυπτική, τα χωριά αυτά βρήκαν τους οικονομικούς πόρους που χρειαζόταν για την ανάπτυξή τους και σε συνδυασμό με την καταπίεση της τουρκικής διοίκησης που κατά καιρούς γιγαντώνονταν, εξωθώντας τους αστούς κατοίκους στη μετοικεσία στις ορεινές περιοχές, αναπτύχθηκαν τόσο πολύ που έφτασαν να αποτελούν σπουδαία πληθυσμιακά, οικονομικά και πνευματικά κέντρα, όχι μόνο της Ηπείρου και του ελληνισμού, αλλά ολόκληρων των Βαλκανίων.
Στα χωριά αυτά η εκπαίδευση βρήκε «γόνιμο έδαφος» για να αναπτυχθεί, ενώ σπουδαίοι δάσκαλοι αφύπνιζαν το σκλαβωμένο ελληνισμό, δημιουργώντας το κατάλληλο πνευματικό και πολιτιστικό υπόβαθρο στο οποίο θα «καλλιεργούνταν» και η εθνική ανάταση και παλιγγενεσία. Η εκπαίδευση στα έτη αυτά υπήρξε το φυσικό αποκούμπι του ελληνισμού, το καταφύγιό του στη λαίλαπα του εκτουρκισμού που σάρωνε τη Βαλκανική.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον εμφανίζει η πορεία των χωριών αυτών, καθώς και ολόκληρης της Ηπείρου στο διάστημα της «ύστερης» τουρκοκρατίας, του διαστήματος δηλαδή από την επανάσταση του 1821 και τη σ